Vakıflar Kuruluş ve İlkeleri
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
VAKIFLAR
A. Kuruluşu I.Tanımı
Madde 101-
Vakıflar, gerçek veya tüzel kişilerin yeterli mal ve hakları belirli ve sürekli
bir amaca özgülemeleriyle oluşan tüzel kişiliğe sahip mal topluluklarıdır.
Bir malvarlığının bütünü veya gerçekleşmiş ya da gerçekleşeceği anlaşılan her türlü geliri veya ekonomik değeri olan haklar vakfedilebilir.
(İptal üçüncü fıkra: Anayasa Mahkemesi’nin 17/4/2008 tarihli ve E.: 2005/14, K.: 2008/92 sayılı Kararı ile.) Cumhuriyetin Anayasa ile belirlenen niteliklerine ve Anayasanın temel ilkelerine, hukuka, ahlâka, millî birliğe ve millî menfaatlere aykırı veya belli bir ırk ya da cemaat mensuplarını desteklemek amacıyla vakıf kurulamaz.
II. Kuruluş şekli
Madde 102-
Vakıf kurma iradesi, resmî senetle veya ölüme bağlı tasarrufla açıklanır. vakıf,
yerleşim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil
ile tüzel kişilik kazanır.
Resmî senetle vakıf
kurma işleminin temsilci aracılığıyla yapılması, temsil
yetkisinin noterlikçe düzenlenmiş bir belgeyle verilmiş olmasına ve bu belgede
vakfın amacı ile özgülenecek mal ve hakların belirlenmiş bulunmasına bağlıdır.
mahkemeye başvurma, resmî senet
düzenlenmiş ise vakfeden tarafından; vakıf ölüme bağlı tasarrufa dayanıyorsa
ilgililerin veya vasiyetnameyi açan sulh hâkiminin bildirimi üzerine ya da
Vakıflar Genel Müdürlüğünce re'sen yapılır.
Başvurulan mahkeme, mal ve hakların korunması için gerekli önlemleri re'sen alır.
III. Temyiz ve iptal
Madde 103-
mahkemenin verdiği karar, tebliğ
tarihinden başlayarak bir ay içinde, başvuran veya Vakıflar Genel Müdürlüğü
tarafından temyiz edilebilir.
Vakıflar Genel Müdürlüğü veya ilgililer, vakfın kurulmasını engelleyen sebeplerin varlığı hâlinde iptal davası açabilirler.
IV. Tescil ve ilân
Madde 104- Tesciline
karar verilen vakıf,
vakfın yerleşim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil
edilir; ayrıca Vakıflar Genel Müdürlüğünde tutulan merkezî sicile kaydolunur.
Tescil kararı, başka bir mahkemece verilmiş ise, ilgili
belgelerle birlikte tescil için vakfın yerleşim yeri mahkemesine gönderilir.
Yerleşim yeri mahkemesinin
yapacağı bildirim üzerine Vakıflar Genel Müdürlüğünce merkezî sicile kaydolunan
vakıf
Resmî Gazete ile ilân olunur.
Tescil ve ilân tüzük hükümlerine göre yapılır.
V. Mal ve hakların kazanılması ve
sorumluluk
Madde 105-
Özgülenen malların mülkiyeti ile haklar, tüzel kişiliğin kazanılmasıyla vakfa
geçer.
Tescile karar veren mahkeme, vakfedilen taşınmazın vakıf
tüzel kişiliği adına tescil edilmesini tapu idaresine bildirir.
Ölüme bağlı tasarrufla kurulan
vakfın miras bırakanın borçlarından sorumluluğu, özgülenen mal ve haklarla
sınırlıdır.
B.
Vakıf senedi
I. İçeriği
Madde 106- Vakıf senedinde vakfın adı, amacı, bu amaca özgülenen mal ve haklar, vakfın örgütlenme ve yönetim şekli ile yerleşim yeri gösterilir.
II. Noksanlıklar
Madde 107- Vakıf senedinde vakfın
amacı ile bu amaca özgülenen mal ve haklar yeterince belirlenmiş ise, diğer
noksanlıklar vakfın tüzel kişilik kazanması için yapılan başvurunun reddini
gerektirmez.
Bu tür noksanlıklar, tescil
kararı verilmeden önce mahkemece tamamlattırılabileceği gibi;
kuruluştan sonra da denetim makamının başvurusu üzerine, olanak varsa
vakfedenin görüşü alınarak vakfın yerleşim yeri mahkemesince tamamlattırılır.
Tescili istenen vakfa ölüme bağlı tasarrufla özgülenen mal ve haklar amacın gerçekleşmesine yeterli değilse; vakfeden aksine bir irade açıklamasında bulunmuş olmadıkça bu mal ve haklar, denetim makamının görüşü alınarak hâkim tarafından benzer amaçlı bir vakfa özgülenir.
C.
Mirasçıların ve alacaklıların dava hakkı
Madde 108- Vakfedenin mirasçıları ile alacaklılarının, bağışlamaya ve ölüme bağlı tasarruflara ilişkin hükümler uyarınca dava hakları saklıdır.
D.
Vakfın örgütü
I. Genel olarak
Madde 109- Vakfın bir yönetim organının bulunması zorunludur. Vakfeden, vakıf senedinde gerekli gördüğü başka organları da gösterebilir.
II. Çalıştırılanlara ve
işçilere yardım vakfı
Madde 110-
Çalıştırılanlara ve işçilere yardım vakıflarının yöneticileri, yararlananlara,
vakfın örgütü, işleyişi ve malî durumu hakkında gerekli bilgiyi vermekle
yükümlüdürler.
Vakfa ödenti veren
çalıştırılanlar ve işçiler en az yapmış oldukları ödeme oranında yönetime
katılırlar ve temsilcilerini olabildiğince kendi aralarından seçerler.
Vakfın malvarlığının
çalıştırılanların ve işçilerin yapacakları ödemelerle sağlanacak bölümünün
işverene karşı vakfın bir alacağından ibaret olması, ancak bu alacak için
yeterli güvence sağlanmış olmasına bağlıdır.
Yararlananların, vakfın
edimlerinin yerine getirilmesini dava yoluyla isteyebilmeleri, ödenti vermiş
olmalarına veya vakfı düzenleyen hükümlerin kendilerine bu hakkı tanımış
bulunmasına bağlıdır.
Çalıştırılanlara ve işçilere yardım vakıflarında yararlananların yönetime katılmaları ve vakıftan yararlanma koşulları ile ilgili hükümlerde yapılacak değişiklikler, vakıf senedine göre buna yetkili organın istemi üzerine, denetim makamının yazılı görüşü alındıktan sonra yerleşim yeri mahkemesince karara bağlanır.
E. Denetim
Madde 111- Vakıfların, vakıf senedindeki hükümleri yerine getirip getirmedikleri, vakıf mallarını amaca uygun biçimde yönetip yönetmedikleri ve vakıf gelirlerini amaca uygun olarak harcayıp harcamadıkları Vakıflar Genel Müdürlüğünce ve üst kuruluşlarınca denetlenir. Vakıfların üst kuruluşlarınca denetimi özel kanun hükümlerine tabidir.
(Mülga ikinci fıkra: 20/2/2008-5737/80 md.)
F.
Yönetimin, amacın ve malların değiştirilmesi
I. Yönetimin değiştirilmesi(1)
Madde 112-
Haklı sebepler varsa mahkeme, vakfın yönetim organı veya
denetim makamının istemi üzerine diğerinin yazılı görüşünü aldıktan sonra
vakfın örgütünü, yönetimini ve işleyişini değiştirebilir.
mahkeme, denetim makamının başvurusu üzerine, (...)(1) duruşma yaparak yöneticileri görevden alabilir ve vakıf senedinde başka bir hüküm yoksa yenisini seçebilir.
II. Amacın ve malların
değiştirilmesi
Madde 113-
Durum ve koşullardaki değişmeler yüzünden vakıf senedinde yazılı
amaca bağlı kalınması vakfedenin arzusuna açıkça uymayacak hâle gelmiş ise mahkeme, vakfın yönetim organı veya
denetim makamının başvurusu üzerine diğerinin yazılı görüşünü aldıktan sonra
vakfın amacını değiştirebilir.
Amacın gerçekleşmesini önemli
ölçüde güçleştiren veya engelleyen koşulların ve yükümlülüklerin
kaldırılmasında veya değiştirilmesinde de aynı hüküm uygulanır.
Amaca özgülenen mal ve hakların daha yararlı olanları ile değiştirilmesini veya paraya çevrilmesini haklı kılan sebepler varsa mahkeme, vakfın yönetim organı veya denetim makamının başvurusu üzerine diğerinin yazılı görüşünü aldıktan sonra gerekli değişikliğe izin verebilir.
G.
Yıllık rapor
Madde 114- Yönetim organı her takvim yılının ilk üç ayı içinde vakfın bir önceki yıla ait malvarlığı durumunu ve çalışmalarını bir rapor hâlinde denetim makamına bildirir ve durumun uygun araçlarla yayımlanmasını sağlar.
H.
Faaliyetten geçici alıkoyma
Madde 115- İçişleri Bakanlığı, Anayasada öngörülen hâllerde ve belirlenen usullere uygun olarak, denetim makamının da görüşünü almak suretiyle mahkemece bir karar verilinceye kadar vakfı geçici olarak faaliyetten alıkoyabilir ve derhâl mahkemeye başvurur. Hâkim başvuruyu gecikmeksizin karara bağlar.
İ.
Vakfın sona ermesi
Madde 116-
Amacın gerçekleşmesi olanaksız hâle geldiği ve değiştirilmesine de olanak
bulunmadığı takdirde, vakıf kendiliğinden sona erer ve mahkeme kararıyla sicilden silinir.
Yasak amaç güttüğü veya yasak faaliyetlerde bulunduğu sonradan anlaşılan veya amacı sonradan yasaklanan vakfın amacının değiştirilmesine olanak bulunmazsa; vakıf, denetim makamının ya da Cumhuriyet savcısının başvurusu üzerine duruşma yapılarak dağıtılır.
J.
Diğer hükümler
Madde 117-
Vakıfların malları üzerinde zilyetlik yoluyla kazanma hükümleri uygulanmaz.
Derneklerin uluslararası
faaliyette bulunmalarına ve üst kuruluş kurmalarına ilişkin hükümler kıyas
yoluyla vakıflar hakkında da uygulanır.
Kamuya yararlı veya özel kanunlarla kurulan vakıflar hakkındaki özel hükümler saklıdır.
––-------
(1) Anayasa Mahkemesi’nin 27/11/2007 tarihli ve E.:2002/162, K.:2007/89 sayılı Kararıyla; bu maddenin ikinci fıkrasında yer alan “…tüzükte gösterilen sebeplerle…” ibaresi iptal edilmiştir.