Vesayet ve Vesayet organları
ÜÇÜNCÜ
KISIM
VESAYET
BİRİNCİ
BÖLÜM
VESAYET
DÜZENİ
BİRİNCİ AYIRIM
VESAYET
ORGANLARI
A. Genel olarak
Madde 396- Vesayet organları, vesayet daireleri ile vasi ve kayyımlardır.
B.
Vesayet daireleri
I. Kamu vesayeti
Madde 397-
Kamu vesayeti, vesayet makamı ve denetim makamından oluşan vesayet daireleri
tarafından yürütülür.
Vesayet makamı, sulh hukuk mahkemesi; denetim makamı, asliye hukuk mahkemesidir.
İİ.
Özel vesayet
1. Koşulları
Madde 398- Vesayet altındaki kişinin menfaatinin haklı gösterdiği, özellikle bir işletmenin, bir ortaklığın veya benzeri işlerin sürdürülmesi gerektiği takdirde vesayet istisnaî olarak bir aileye verilebilir. Bu durumda vesayet makamının yetki, görev ve sorumluluğu kurulacak aile meclisine geçer.
2. Kurulması
Madde 399- Özel vesayet, vesayet altına alınan kişinin fiil ehliyetine sahip iki yakın hısımının veya bir hısımı ile eşinin istemi üzerine denetim makamı tarafından kurulur.
3. Aile meclisi
Madde 400-
Aile meclisi, vesayet altındaki kişinin vasi olmaya ehil, denetim makamınca
dört yıl için atanacak en az üç hısımından oluşur.
Vesayet altına alınanın eşi de aile meclisine üye olabilir.
4. Güvence
Madde 401-
Aile meclisi üyeleri, görevlerini gereği gibi yerine getireceklerine dair
güvence vermek zorundadırlar.
Güvence sağlanmadan özel vesayet kurulamaz.
5. Sona ermesi
Madde 402- Aile meclisi görevini yapmadığı veya vesayet altındaki kişinin menfaati gerektirdiği takdirde, denetim makamı her zaman aile meclisini değiştirebileceği gibi özel vesayeti de sona erdirebilir.
C.
Vasi ve kayyım
Madde 403-
Vasi, vesayet altındaki küçüğün veya kısıtlının kişiliği ve malvarlığı ile
ilgili bütün menfaatlerini korumak ve hukukî işlemlerde onu temsil etmekle
yükümlüdür. Kayyım, belirli işleri görmek veya
malvarlığını yönetmek için atanır.
Bu Kanunun vasi hakkındaki hükümleri, aksi belirtilmiş olmadıkça kayyım hakkında da uygulanır.
İKİNCİ AYIRIM
VESAYETİ GEREKTİREN HÂLLER
A.
Küçüklük
Madde 404-
Velâyet altında bulunmayan her küçük vesayet altına alınır.
Görevlerini yaparlarken vesayeti gerektiren böyle bir hâlin varlığını öğrenen nüfus memurları, idarî makamlar, noterler ve mahkemeler, bu durumu hemen yetkili vesayet makamına bildirmek zorundadırlar.
B. Kısıtlama
I.
Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı
Madde 405-
Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle işlerini göremeyen veya korunması
ve bakımı için kendisine sürekli yardım gereken ya da başkalarının güvenliğini
tehlikeye sokan her ergin kısıtlanır.
Görevlerini yaparlarken vesayet altına alınmayı gerekli kılan bir durumun varlığını öğrenen idarî makamlar, noterler ve mahkemeler, bu durumu hemen yetkili vesayet makamına bildirmek zorundadırlar.
II.
Savurganlık, alkol veya uyuşturucu Madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı,
kötü yönetim
Madde 406- Savurganlığı, alkol veya uyuşturucu Madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı veya malvarlığını kötü yönetmesi sebebiyle kendisini veya ailesini darlık veya yoksulluğa düşürme tehlikesine yol açan ve bu yüzden devamlı korunmaya ve bakıma muhtaç olan ya da başkalarının güvenliğini tehdit eden her ergin kısıtlanır.
III.
Özgürlüğü bağlayıcı ceza
Madde 407-
Bir yıl veya daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahkûm olan her
ergin kısıtlanır.
Cezayı yerine getirmekle görevli makam, böyle bir hükümlünün cezasını çekmeye başladığını, kendisine vasi atanmak üzere hemen yetkili vesayet makamına bildirmekle yükümlüdür.
IV.
İstek üzerine
Madde 408- Yaşlılığı, engelliliği, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat eden her ergin kısıtlanmasını isteyebilir.(1)
C. Usul
I.
İlgilinin dinlenilmesi ve bilirkişi raporu
Madde 409-
Bir kimse dinlenilmeden savurganlığı, alkol veya uyuşturucu Madde bağımlılığı,
kötü yaşama tarzı, kötü yönetimi veya isteği sebebiyle kısıtlanamaz.
Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle kısıtlamaya ancak resmî sağlık kurulu raporu üzerine karar verilir. Hâkim, karar vermeden önce, kurul raporunu göz önünde tutarak kısıtlanması istenen kişiyi dinleyebilir.
II.
İlân
Madde 410-Kısıtlama
kararı, kesinleşince hemen kısıtlının yerleşim yeri ile nüfusa kayıtlı olduğu
yerde ilân olunur.
Kısıtlama, iyiniyetli üçüncü kişileri ilândan önce etkilemez. Ayırt etme gücüne sahip olmamanın sonuçlarına ilişkin hükümler saklıdır.
ÜÇÜNCÜ
AYIRIM
YETKİ
A.
Vesayet işlerinde yetki
Madde 411-
Vesayet işlerinde yetki küçüğün veya kısıtlının yerleşim yerindeki vesayet
dairelerine aittir. B. Yerleşim yerinin değişmesi
Madde 412-
Vesayet makamının izni olmadıkça vesayet altındaki kişi yerleşim yerini
değiştiremez.
Yerleşim yerinin değişmesi hâlinde yetki, yeni vesayet dairelerine geçer. Bu takdirde kısıtlama yeni yerleşim yerinde ilân olunur.
DÖRDÜNCÜ
AYIRIM
VASİNİN ATANMASI
A.
Koşulları
I. Genel olarak
Madde 413-
Vesayet makamı, bu görevi yapabilecek yetenekte olan bir ergini vasi olarak
atar.
Gereken durumlarda, bu görevi
birlikte veya vesayet makamı tarafından belirlenen yetkileri uyarınca ayrı ayrı
yerine getirmek üzere birden çok vasi atanabilir.
Rızaları bulunmadıkça birden çok kimse vesayeti birlikte yürütmekle görevlendirilemez.
__________________
(1) 25/4/2013 tarihli ve 6462 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle bu fıkrada yer alan “sakatlığı” ibaresi “engelliliği” olarak değiştirilmiştir.
II.
Eşin ve hısımların önceliği
Madde 414- Haklı sebepler engel olmadıkça, vesayet makamı, vesayet altına alınacak kişinin öncelikle eşini veya yakın hısımlarından birini, vasilik koşullarına sahip olmaları kaydıyla bu göreve atar. Bu atamada yerleşim yerlerinin yakınlığı ve kişisel ilişkiler göz önünde tutulur.
III.
İlgililerin isteği
Madde 415- Haklı sebepler engel olmadıkça, vasiliğe, vesayet altına alınacak kişinin ya da ana veya babasının gösterdiği kimse atanır.
IV.
Vasiliği kabul yükümlülüğü
Madde 416-
Vesayet altına alınan kimsenin yerleşim yerinde oturanlardan vasiliğe
atananlar, bu görevi kabul etmekle yükümlüdürler.
Aile meclisince atanma hâlinde vasiliği kabul yükümlülüğü yoktur.
V.
Vasilikten kaçınma sebepleri
Madde 417- Aşağıdaki
kişiler vasiliği kabul etmeyebilirler:
l. Altmış yaşını doldurmuş
olanlar,
2.Bedensel engelleri veya sürekli hastalıkları sebebiyle bu görevi güçlükle yapabilecek olanlar,(1)
3.Dörtten çok çocuğun velisi
olanlar,
4.Üzerinde vasilik görevi
olanlar,
5.Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Bakanlar Kurulu üyeleri, hâkimlik ve savcılık mesleği mensupları.
VI.
Vasiliğe engel olan sebepler
Madde 418-
Aşağıdaki kişiler vasi olamazlar:
1.Kısıtlılar,
2.Kamu hizmetinden yasaklılar
veya haysiyetsiz hayat sürenler,
3.Menfaati kendisine vasi atanacak kişinin menfaati ile önemli ölçüde çatışanlar veya onunla aralarında düşmanlık bulunanlar,
4.İlgili vesayet daireleri hâkimleri. B. Atama usulü
I.
Vasinin atanması
Madde 419-
Vesayet makamı, gecikmeksizin vasi atamakla yükümlüdür.
Gerek duyulduğunda henüz ergin
olmayanların da kısıtlanmasına karar verilebilir; ancak, kısıtlama kararı ergin
olduktan sonra sonuç doğurur.
Kısıtlanan ergin çocuklar kural olarak vesayet altına alınmayıp velâyet altında bırakılır.
II.
Geçici önlemler
Madde 420- Vesayet işleri zorunlu kıldığı takdirde vesayet makamı, vasinin atanmasından önce de re'sen gerekli önlemleri alır; özellikle, kısıtlanması istenen kişinin fiil ehliyetini geçici olarak kaldırabilir ve ona bir temsilci atayabilir. Vesayet makamının kararı ilân olunur.
__________________
(1) 25/4/2013 tarihli ve 6462 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle bu fıkrada yer alan “özürleri” ibaresi “engelleri” olarak değiştirilmiştir.
III.
Tebliğ ve ilân
Madde 421-
Atama kararı vasiye hemen tebliğ olunur.
Kısıtlamaya ve vasi atanmasına veya kısıtlanan velâyet altında bırakılmışsa buna ilişkin karar, kısıtlının yerleşim yerinde ve nüfusa kayıtlı olduğu yerde ilân olunur.
IV.
Kaçınma ve itiraz
1. Usul
Madde 422-
Vasiliğe atanan
kişi, bu durumun kendisine tebliğinden başlayarak on gün içinde vasilikten
kaçınma hakkını kullanabilir.
İlgili olan herkes, vasinin atandığını
öğrendiği günden başlayarak on gün içinde atamanın kanuna aykırı olduğunu ileri
sürebilir.
Vesayet makamı, vasilikten kaçınma veya itiraz sebebini yerinde görürse yeni bir vasi atar; yerinde görmediği takdirde, bu konudaki görüşü ile birlikte gerekli kararı vermek üzere durumu denetim makamına bildirir.
2. Geçici görev
Madde 423- Vasiliğe atanan kimse, vasilikten kaçınmış veya atanmasına itiraz edilmiş olsa bile, yerine bir başkası atanıncaya kadar vasiye ait görevleri yerine getirmekle yükümlüdür.
3. Karar
Madde 424-
Denetim makamı, vereceği kararı vasiliğe atanmış
olan kimseye ve vesayet makamına bildirir.
Vasiliğe atananın görevden alınması hâlinde vesayet makamı, hemen yeni bir vasi atar.
V.
Görevin verilmesi
Madde 425- Atama kararı kesinleşince vesayet makamı vasinin göreve başlaması için gerekli işlemleri yapar.
BEŞİNCİ
AYIRIM
KAYYIMLIK VE YASAL DANIŞMANLIK
A.
Kayyımlığı gerektiren hâller
I. Temsil
Madde 426-Vesayet
makamı, aşağıda yazılı olan veya kanunda gösterilen diğer hâllerde ilgilisinin
isteği üzerine veya re'sen temsil kayyımı atar:
1.Ergin bir kişi, hastalığı,
başka bir yerde bulunması veya benzeri bir sebeple ivedi bir işini kendisi
görebilecek veya bir temsilci atayabilecek durumda değilse,
2.Bir işte yasal temsilcinin
menfaati ile küçüğün veya kısıtlının menfaati çatışıyorsa,
3.Yasal temsilcinin görevini yerine getirmesine bir engel varsa.
II. Yönetim
1.
Kanun gereği
Madde 427-Vesayet
makamı, yönetimi kimseye ait olmayan mallar için gereken önlemleri alır ve
özellikle aşağıdaki hâllerde bir yönetim kayyımı atar:
1. Bir kimse uzun süreden beri
bulunamaz ve oturduğu yer de bilinemezse,
2.Vesayet altına alınması için
yeterli bir sebep bulunmamakla beraber, bir kişi malvarlığını kendi başına
yönetmek veya bunun için temsilci atamak gücünden yoksunsa,
3.Bir terekede mirasçılık hakları
henüz belli değilse veya ceninin menfaatleri gerekli kılarsa,
4.Bir tüzel kişi gerekli
organlardan yoksun kalmış ve yönetimi başka yoldan sağlanamamışsa,
5.Bir hayır işi veya genel yarar amacı güden başka bir iş için halktan toplanan para ve sair yardımı yönetme veya harcama yolu sağlanamamışsa.
2.İstek üzerine
Madde 428-
İsteğe bağlı kısıtlama sebeplerinden biri varsa, ergin bir kişiye kendi isteği
üzerine bir kayyım atanabilir.
B. Yasal danışmanlık
Madde 429-
Kısıtlanması için yeterli sebep bulunmamakla beraber korunması bakımından fiil
ehliyetinin sınırlanması gerekli görülen ergin bir kişiye aşağıdaki işlerde
görüşü alınmak üzere bir yasal danışman atanır:
1.Dava
açma ve sulh olma,
2.Taşınmazların alımı, satımı,
rehnedilmesi ve bunlar üzerinde başka bir aynî hak kurulması,
3.Kıymetli evrakın alımı, satımı
ve rehnedilmesi,
4.Olağan yönetim sınırları
dışında kalan yapı işleri,
5.Ödünç verme ve alma,
6.Ana parayı alma,
7.Bağışlama,
8.Kambiyo taahhüdü altına girme,
9.Kefil olma.
Aynı koşullar altında bir kimsenin malvarlığını yönetme yetkisi, gelirlerinde dilediği gibi tasarruf hakkı saklı kalmak üzere kaldırılabilir.
C.
Yetki
Madde 430- Temsil kayyımı, kendisine kayyım atanacak kimsenin yerleşim yeri vesayet makamı tarafından atanır. Yönetim kayyımı, malvarlığının büyük bölümünün yönetildiği veya temsil edilen kimsenin payına düşen malların bulunduğu yer vesayet makamı tarafından atanır.
D.
Usul
Madde 431-
Vasinin atanması
usulüne ilişkin kurallar, kayyım ve yasal danışmanın atanmasında da uygulanır.
Kayyım veya yasal danışman atanmasına ilişkin karar, ancak vesayet makamının gerekli görmesi hâlinde ilân olunur.